Mens en medemens 3: een casus

Een casus: Op een lerarenforum komt volgende vraag naar voor: http://www.lerarenforum.be/forum/viewtopic.php?t=2945&postdays=0&postorder=asc&start=0&sid=09c99e51dfd3107a665e229131619d30

Bij ons op school is een hele controverse ontstaan: de directeur meldde ons dat we een lln. die geen taak maakt, geen nul mogen geven! Neen: we moeten de lln. schriftelijk uitnodigen die taak te maken in de avondstudie of, indien nog steeds niet gemaakt, in de strafstudie. Indien de lln. dan nog steeds niets heeft gebakken van zijn taak, mogen we zeker geen nul geven, want dat is een sanctie. Volgens de inspectie(doorlichting) mag dat niet en als je dat als school toch doet, krijg je een ongunstig verslag. Bovendien, als een lln. door het niet binnenleveren van taken en de vele nullen niet zou slagen, krijgen de ouders altijd gelijk in de beroepsprocedure. Begrijpe wie kan. Graag jullie mening...

Daarop wordt gereageerd met verschillende argumenten en voorstellen:
-        Wat in het schoolreglement staat, daar kan de inspectie niets tegen beginnen, de ouders ook niet want ze hebben het moeten ondertekenen aan het begin van het schooljaar.
-        Vraag in het leerlingenparlement wat de leerlingen er zelf over denken?
-        Geen slecht idee om ze in de avondstudie te laten werken. Maar dan nog 100% krijgen is uitgesloten.
-        Als er een goede reden is waarom de taak niet gemaakt is, een tweede kans geven. Bij twijfel de ouders contacteren. En als er genoeg kansen verspild zijn, toch nul geven. Anders word je niet ernstig genomen door je leerlingen.
-        Wat als ze in de avond- of strafstudie een wit blad afgeven? Hoe moet het onderwijs kinderen dan verantwoordelijkheid aanleren?
-        Doorlichting zal niet struikelen over een nul voor nalatigheid, wel voor het ontbreken van een aanpak van nalatigheid.
-        Als we onze leerlingen gaan uitnodigen om de taak toch nog te maken, dan zullen ze zich nooit meer houden aan een deadline, want ‘ik mag de taak toch later nog afgeven’
-        Ouders hebben ook een verantwoordelijkheid in het stimuleren van huiswerk maken. Maar sommige ouders zijn niet geïnteresseerd.
-        Wat met sociale vaardigheden op stage en later werkveld: orde, netheid, presence, punctualiteit?
-        Soms heeft het ook geen effect als je een nul geeft. Zelfs niet bij consequent zijn.
-        Het geeft een enorme administratie als je minder punten gaat geven voor te laat indienen.
-        Wat doe je met taken van hoge kwaliteit die te laat ingediend worden? Kan je dan een nul geven?
-        Waarom huistaken geven? Waarom niet in de klas aan de computer zetten en zelfstandig laten werken?
-        Dan is er te weinig tijd voor de leerstof. Leerstof in de les, oefenen thuis.
-        Worden kinderen dan niet overbelast?
-        Als je taken meegeeft, laat noteren in de agenda, dan moet die taak op tijd afgegeven worden. We moeten de leerlingen  stiptheid, orde en discipline bijbrengen. Dat doe je niet met allerlei mogelijkheden aanbieden om de taak alsnog te maken.

Mijn idee nadat ik dit alles gelezen heb:

Het begint bij afspraken in het schoolreglement. Wat daarin staat moet gevolgd worden. Voor de leerlingen en voor de school. Dan zorg je dat je per taak een duidelijke datum afspreekt om in te dienen. Je legt de gevolgen uit als de taak te laat is, je krijgt een nul, of de taak nu van goede kwaliteit is of niet. Heeft de leerling een goede reden waardoor hij te laat is, eventueel met bewijs van de ouders, dan kan hij nog een tweede kans krijgen, niet meer. Als de taak ruim op voorhand wordt opgegeven, dan zou ik zelfs durven een tweede kans weigeren. Jongeren in het middelbaar onderwijs moeten leren plannen, werk verdelen, leren vooruit kijken. School is een leersituatie voor hoe het later zal zijn in het werkveld. Daar worden ook bepaalde verwachtingen gesteld. Als je die verwachtingen nakomt, je verantwoordelijkheid opneemt, dan zal je beter aanvaard worden, zal het werk ook aangenamer zijn. Als je niet wil werken (een blanco blad indient), dan kan je ook geen beloning verwachten. Consequent zijn is belangrijk, dat maakt het voor jezelf en de jongeren duidelijker. Deze hele situatie gaat tenslotte ook nog steeds over opvoeden, niet alleen over rechtvaardig zijn of streng of toegeeflijk. De leerlingen zitten nog steeds in een leerproces.

In het lager onderwijs is de situatie anders. Dat zijn echt nog kinderen. Je kan ook al verwachtingen stellen maar uiteraard wordt de lat lager gelegd en kan er vaker van de regels afgeweken worden voor individuele situaties. Ik heb er nog geen ervaring mee maar ik vermoed dat ouders bij lagere schoolkinderen beter betrokken zijn… Daardoor is samenwerking met ouders misschien gemakkelijker en wordt het kind dan door twee partijen ondersteund en gestimuleerd. Dat kan een goede invloed hebben als de kinderen naar het middelbaar onderwijs gaan.

Deze casus gelinkt met de cursus:
Mensen vormen relaties. Leerkrachten hebben een bepaalde relatie met hun leerlingen. Die relatie houdt in dat leerkrachten dingen moeten doorgeven aan de leerlingen, theorie, praktijk, sociale vaardigheden, wat goed en slecht is,…
Leerkrachten hebben hun eigen referentiekader, hun eigen idee over wat goed en slecht is. Dat referentiekader hebben ze opgebouwd tijdens hun hele leven. Ze zijn een stuk ouder dan de leerlingen, hebben meer ervaring, meer bagage. Zij hebben over het algemeen al een eigen standpunt over waarden en normen. Ze proberen dat door te geven aan hun leerlingen die nog zeer jong zijn, wel al dingen meegemaakt hebben en ook waarden en normen meekregen van thuis. Maar ze zijn nog erg beïnvloedbaar door vrienden, media, … Leerkrachten hebben een belangrijke rol in opvoeding van kinderen en jongeren, naast de minstens even belangrijke ouders. Alles wat ze nu leren is belangrijk voor later, als ze zelfstandig moeten leven, als ze volwassen zijn, als ze zelf eventueel kinderen moeten opvoeden. Ook dan zullen ze ervaringen opdoen en blijven leren, dat stopt nooit, maar dan zijn ze al meer gewapend tegen allerlei invloeden.

De grondhouding die ik (denk ik) zou aannemen als leerkracht: Ik ben echt, echt mezelf, en ik probeer rekening te houden met de mening en de situatie van de ander (de leerling), ik aanvaard hen zoals ze zijn, zonder twijfel.

Daarvoor is dialoog onontbeerlijk. Het is belangrijk met je leerlingen te praten, zo leer je hen kennen, binnen hun context. Je leert ook welke waarden zij belangrijk vinden. Zijn ze eerlijk, zijn ze te vertrouwen, zijn het ‘broekvegers’, hebben ze het moeilijk, hebben ze respect voor mij als leerkracht en voor hun medeleerlingen, nemen ze de verantwoordelijkheid voor hun opleiding,…? Dialoog is ook belangrijk zodat de leerlingen jou als leerkracht leren kennen. Wat zijn de waarden die ze bij jou kunnen herkennen? Respect, eerlijkheid en echtheid, empathie, verantwoordelijkheid, kunnen ze met je voeten spelen of ben je streng en consequent? Kan je ook weleens een uitzondering maken?

Als de leerling duidelijk maakt dat zijn taak niet afgewerkt is als de deadline verstreken is, heb je bepaalde informatie nodig over de reden. Is het een ‘geldige’ reden? Is de leerling eerlijk of probeert hij eronderuit te geraken? Is de taak ruim op voorhand gegeven? Hebben de leerlingen een zeer druk programma omdat het bijvoorbeeld examens zijn? Hobby’s vallen niet onder een druk programma in mijn visie. Ik ben opgegroeid met de waarde verantwoordelijkheid voor prioriteiten: school gaat voor alles, wordt het te druk door sport- en hobbyactiviteiten, dan zijn die de eerste waarin gesnoeid moet worden. Heeft deze leerling deze waarden? Heeft hij de verantwoordelijkheid om prioriteiten op te stellen?

Had de leerling een andere aanpak kunnen kiezen? Als de taak ruim op voorhand doorgegeven is, heeft de leerling zijn tijd goed verdeeld en de taak niet uitgesteld tot het laatste moment? Als het bijvoorbeeld gaat om ziekte of een doktersbezoek, dan kan er begrip voor opgebracht worden. Maar dan moet je erop kunnen vertrouwen dat de leerling eerlijk is. Dan kan je met de leerling bespreken hoe je het probleem kan oplossen, of er een nieuwe deadline opgesteld wordt en hij/zij dus een tweede kans krijgt, of dat hij meteen afgestraft wordt door een nul en waarom,…

Bij het overwegen of de leerling per uitzondering een tweede kans krijgt of niet, moet je rekening houden met het effect. Zal de leerling de tweede kans grijpen of zal hij die misbruiken en de volgende keer opnieuw een ‘smoesje’ verzinnen. Belangrijk daarbij is dat je dus de leerling en zijn situatie wat kan inschatten om zeker te zijn of het een smoesje is of niet. Een ander effect kan zijn dat medeleerlingen protesteren want zijn hebben wel hun taak op tijd ingediend. Of ze zien dat je flexibel bent en dat zullen ze eventueel ook eens testen.

Wat spontaan bij me opkomt als ik de casus bekijk: als leerkracht moet je grenzen stellen, zelf bij jongeren in het middelbaar onderwijs. Je stelt een deadline en houd je eraan. De leerlingen moeten hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen dat ze de deadline halen. Toch mag je niet rigide zijn, onvermurwbaar, en moet je je ook kunnen inleven in de situatie van de leerlingen. Als ze eerlijk zijn en een goede reden hebben waarom ze te laat zijn, dan kunnen ze nog een kans krijgen, maar dat wordt persoonlijk besproken, niet voor de hele klas, en het blijft bij één kans (per taak, per leerling,…). Als ik dan punten zou aftrekken, daar ben ik nog niet over uit. Een tweede kans is een tweede kans… Je maakt je normen en waarden daarbij wel duidelijk aan de leerling.